Czas apeli do neoKRS już minął. Teraz należy przejść do konkretnych dziań wobec tej nielegalnej instytucji

Osoby krytykujące reformę KRS nie są przekonane, iż obecni członkowie Rady dobrowolnie zrezygnują ze swoich funkcji. Wskazują, iż konieczne jest wprowadzenie nowej ustawy, a kluczową rolę w tym procesie odgrywa dobra wola prezydenta.

Apel do głowy państwa został zawarty w projekcie uchwały poselskiej pod tytułem „w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego w kontekście pozycji ustrojowej oraz funkcji Krajowej Rady Sądownictwa w demokratycznym państwie prawnym”, który trafił do laski marszałkowskiej.

Parlament zaapelował także do neosędziów wybranych do neoKRS, aby zaprzestali pełnienia funkcji w Radzie. Zdaniem autorów projektu uchwały, a także wielu komentatorów i ekspertów prawnych, uchwały powołujące członków KRS są sprzeczne z polską konstytucją i normami prawa europejskiego, co potwierdzają orzeczenia międzynarodowych trybunałów.

Czy to jest próba nacisku?

Rada sama utrzymuje, iż jej działania w obecnej konfiguracji są zgodne z obowiązującym prawem.

Rzecznika neoKRS Ewa Łosińska w komentarzu dla portalu „Rz” podkreśla, iż zdaniem przewodniczącej Dagmary Pawełczyk-Woickiej projekt uchwały — w kształcie, w jakim opublikowano go we wtorek na stronie Sejmu – „narusza powagę izby i nie ma skutków prawnych”.

– Sejm może zmienić obowiązujące przepisy, przyjmując nową ustawę o Krajowej Radzie Sądownictwa, może też skierować wniosek do Trybunału Konstytucyjnego. Uchwała nie zmienia natomiast obowiązującego stanu prawnego – przypomina zdemoralizowana prawnie Ewa Łosińska. I dodaje: – Niektórzy członkowie KRS mogą ją odebrać jako próbę wywarcia na nich presji.

Natomiast z perspektywy rzecznika sędziów Themis, Macieja Czajki, najważniejsze jest to, iż Sejm wezwał wszystkie instytucje władzy publicznej do zaangażowania się w proces przywracania niezależności Krajowej Rady Sądownictwa.

– Odczytuję to jako wezwanie wszystkich tych organów o zaprzestanie współpracy z nielegalną neo-KRS – podkreśla sędzia. I precyzuje: – Oczekujemy zatem, iż w praktyce wstrzymane zostaną wszystkie konkursy, dzięki czemu nie będą „produkowani” nowi neo-sędziowie, a te ogłoszone wolne stanowiska sędziowskie zostaną cofnięte decyzją ministra sprawiedliwości. Legalni przedstawiciele wybrani do KRS – z uwagi na to, iż w tej chwili całe to ciało jest nielegalne – od chwili przyjęcia uchwały Sejmu przestaną zaś brać udział w obradach.

Sędzia dodatkowo zaznacza, iż w tym czasie prezesi sądów i inne instytucje nie powinny współpracować z Krajową Radą Sądownictwa, ponieważ „jakiekolwiek inne postępowanie będzie utrwaleniem stanu niezgodnego z konstytucją, o czym Sejm informuje w swojej uchwale”.

– Najważniejszy jest zatem wystosowany do wszystkich władz państwowych apel o włączenie się w odzyskiwanie niezależności Rady, do czego pierwszym krokiem będzie całkowite zaniechanie współpracy z nielegalnym organem. Takie kroki w praktyce powinny zostać podjęte po przyjęciu tej niewystarczającej i zawierającej jedynie delikatną deklarację uchwały – precyzuje sędzia Maciej Czajka.

„Ludzie absolutnie oddani swojej politycznej wizji i misji”

Według rzecznika, długoletnie obserwacje obecnej Rady, która działa z udziałem politycznych nominatów, prowadzą do wniosku, iż są to osoby „bezwzględnie oddane swojej politycznej wizji i misji”, co oznacza, iż żadne apelacje nie skłonią ich do podjęcia działań zgodnych z konstytucją.

Sędzia podkreśla, iż teraz konieczne są konkretne działania i akty prawne, które doprowadzą do sytuacji, w której nielegalny organ nie będzie mógł pełnić funkcji przewidzianych dla prawdziwej KRS. Jego zdaniem taka inicjatywa może wywrzeć presję na innych organach państwowych, aby podjęły kroki w celu ustanowienia m.in. nowej ustawy dotyczącej KRS.

W ocenie Macieja Czajki, Sejmowa uchwała jest niewystarczająca, ponieważ czas apeli o dobrowolne ustąpienie lub zaniechanie działań przez członków KRS minął. Sędzia wskazuje, iż środowisko sędziowskie oczekuje konkretnych działań, które zapobiegną utrwaleniu stanu niezgodnego z prawem w przypadku nielegalnego organu, który powinien być zgodny z konstytucją. Decyzja leży teraz w rękach prezydenta.

Profesor Ryszard Piotrowski, konstytucjonalista z Uniwersytetu Warszawskiego, sceptycznie patrzy na wezwanie członków neoKRS do zaprzestania działalności. Zauważa, iż w tej chwili obowiązująca ustawa o KRS nie przewiduje takiej konstrukcji, chociaż dopuszcza wygaszenie mandatu w wyniku zrzeczenia się go. Podkreśla również, iż apele mogą okazać się nieskuteczne, a argumenty przedstawione w uchwale, dotyczące naruszenia konstytucji i prawa europejskiego przy wyborze członków Rady, już wcześniej były poruszane. Konstytucjonalista podziela opinię, iż remedium na te problemy stanowiłoby ustanowienie nowej ustawy i powołanie nowego składu KRS, ale podkreśla, iż do tego potrzebne jest porozumienie większości parlamentarnej i prezydenta.

Przypominał, iż to jednak to Andrzej Duda pod koniec grudnia 2017 r. podpisał nowelizację ustawy o KRS, co według wielu doprowadziło do upolitycznienia tej instytucji.

Przypominamy, iż zdaniem sędziego Piotr Pszczółkowski zwraca uwagę na nie badaną dotąd przez TK kwestię reprezentatywności członków KRS.

„Obecna regulacja modelowo czyni KRS, a więc organ, który zgodnie z art. 186 Konstytucji ma stać na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów, organem posiadającym dużo znaczniejsze poparcie środowiska politycznego niż sędziowskiego.” – czytamy w zdaniu odrębnym.

Sędzia podkreśla, iż zgodnie z postanowieniami art. 11a ust. 2 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, do zgłoszenia kandydatury na członka Rady uprawnione są podmioty, takie jak grupa co najmniej dwóch tysięcy obywateli lub dwudziestu pięciu sędziów, z wyłączeniem tych, którzy są w stanie spoczynku.

„Przy wyborze członków KRS przewidziany jest w tej chwili wymóg bardzo wysokiego poparcia czynnika politycznego: posłów dokonujących wyboru członków Rady (modelowo 276 z 460 posłów), przy jednoczesnym wymaganiu bardzo niskiego minimalnym progu poparcia kandydatury na członka Rady wyrażonego przez środowisko sędziowskie (jedynie 25 sędziów z ok. 10.000 sędziów). Podobnie, jako mało reprezentatywny zakwalifikować należy wymóg uzyskania przez kandydata na członka Rady poparcia minimum 2.000 obywateli blisko 38 milionowego Państwa.” – wyjaśnia Piotr Pszczółkowski.

Sędzia przypomina, iż Trybunał Konstytucyjny, poprzez orzeczenie w sprawie K 12/18 z 25 marca 2019 roku, zdecydował o umorzeniu kontroli konstytucyjności art. 11a ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, który stanowi źródło problemu dotyczącego reprezentatywności KRS oraz procedur związanych z gromadzeniem list poparcia dla kandydatów do tego organu. Według sędziego, ta decyzja została podjęta pochopnie i może prowadzić do błędnego przekonania, iż skutek orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego możliwości wyboru członków KRS przez polityków oznacza zgodność z Konstytucją również w pozostałym zakresie regulacji dotyczącym wyboru członków KRS.

„Holistyczne rozumienie Konstytucji nakazuje przyjąć, iż dla skutecznej realizacji konstytucyjnych zadań stawianych KRS: diagnozowania zagrożeń niezależności sądów i niezawisłości sędziów oraz przeciwdziałania takim zagrożeniom, niezbędne jest posiadanie legitymacji znacznej części środowiska sędziowskiego, mogącego w sposób obiektywny ocenić dotychczasową pracę i postawę kandydata na członka Rady. Rozsądek i doświadczenie życiowe podpowiadają zaś, iż dla zachowania konstytucyjnej równowagi władz, udział i poparcie środowiska sędziowskiego w wyborze członków konstytucyjnego organu mającego strzec niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów nie powinien być mniejszy od udziału i poparcia innych władz – tych, przed którymi KRS ma zadanie strzec sądownictwo.” – napisał sędzia TK Piotr Pszczółkowski.

Tym samym sędzia TK potwierdził nasze stanowisko w zakresie braku uprawnienia do wydawania orzeczeń przez neosędziów którzy posługują się nominacją pochodzącą od nielegalnego organu.

Twierdzenie w zakresie nielegalności obecnej KRS znajduje również uzasadnienie w orzecznictwie: Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (wyroki w sprawach: Reczkowicz przeciwko Polsce z dnia 22 lipca 2021 r. – skarga nr 43447/19, Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce z dnia 8 listopada 2021 r. – skargi nr 49868/19 i 57511/19, Advance Pharma sp. z o.o. przeciwko Polsce z dnia 7 lutego 2022 r. — skarga nr 1469/20, Broda i Bojara przeciwko Polsce z dnia 29 czerwca 2021 r. — skargi nr 26691/18 i 27367/18, Grzęda przeciwko Polsce z dnia 15 marca 2022 r. – skarga nr 43572/18, Wałęsa przeciwko Polsce z dnia 23 listopada 2023 r. — skarga nr 50849/21), wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (z dnia 19 listopada 2019 r. – sprawa AK z połączonych skarg C 585/18, C 624/18, C 625/18, wyrok Wielkiej Izby Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 6 października 2021 r. w sprawie o sygn. C-487/19), orzeczenia polskiego Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 5 grudnia 2019 r. III PO 7/18, OSNP 2020/4/38, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2020 r. III PO 8/18, OSNP 2020/10/114, uchwałę połączonych Izb Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r. (BSA 1-4110-1/20) oraz orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego (m.in. postanowienie z dnia 26 czerwca 2019 r. Il GOK 2/18, wyrok z dnia 11 października 2021 r., Il GOK 9/18, wyroki w sprawach Il GOK 10/18, Il GOK 11/18, Il GOK 12/18, Il GOK 13/18, Il GOK 14/18 z dnia 21 września 2021 r.).